Pierwsze publiczne posiedzenie TNK

Towarzystwo Naukowe Krakowskie utworzone na mocy statutu zatwierdzonego 9 grudnia 1815 r. odbyło swoje pierwsze posiedzenie 25 lutego 1816 r. Zainaugurowana została działalność na polu upowszechniania nauki – jak to czytamy w protokole posiedzenia – „chcąc prace swoje uczynić powszechniejszymi tak dla narodu polskiego, jak zagranicznych związków literackich”. Świadkami tego wydarzenia byli przedstawiciele władz Wolnego Miasta Krakowa, profesorowie Uniwersytetu oraz „miłośnicy nauk”. Pod tym pojęciem, użytym we wspomnianym protokole, kryje się szereg osób, które wiedzione „umiłowaniem nauk”, poczuciem patriotycznej powinności, a zapewne też ciekawością, zebrały się przed południem 25 lutego 1816 roku w sali amfiteatralnej Collegium Nowodworskiego przy ul. św. Anny w Krakowie.

Pierwszy wykład, zapoczątkowujący długą listę naukowych wystąpień, wygłosił prezes Towarzystwa, a zarazem rektor Uniwersytetu, prof. Walenty Litwiński. Szerokiej publiczności zaprezentowana została „Rozprawa o towarzystwach uczonych”. Litwiński trafnie dobrał temat inauguracji. Przedstawiając dzieje związków, tworzonych dla rozszerzenia ludzkiej wiedzy, dokonał ich przeglądu od starożytności po czasy jemu współczesne. W swych wywodach zmierzał do uzasadnienia konieczności istnienia towarzystw naukowych w społeczeństwach, które chcą się opierać na nauce i kulturze. Z optymizmem patrzył w przyszłość Towarzystwa, ponieważ był przekonany, że „Kraków pełen ludzi znakomitych, pełen uczonych, co w zawodzie literackim większą część życia strawili, dostarczy Akademii sposobów, uwieńczenie tak zbawiennego przedsięwzięcia ułatwiających”.

Pamięć o Towarzystwie Naukowym Krakowskim, wyrażana w szczególny sposób w 200. rocznicę jego powołania, świadczyć może o uzasadnionej nadziei Litwińskiego, „iż potomność bezstronna najlepiej rozpozna zasługi tego związku i odczytując roczniki jego, błogosławić będzie to ustanowienie, tudzież imiona tych członków, którzy się tak godnie publiczności poświęcili”.